دربنت شهری پارسی در روسیه

دربنت (گاه “Derbent” یا “Darbend” نیز گفته می شود) شهری باستانی است که در امتداد دریای خزر در روسیه امروزی واقع شده است.

اگرچه مردمانی در این ناحیه و اطراف آن حداقل از قرن 8 و قبل از میلاد مسیح به طور مداوم سکونت داشته اند، اما شاه یزدگرد دوم از امپراتوری ساسانی این قلعه را در سال 438 میلادی به عنوان یک قلعه برای مهار حملات مردمان عشایر به قفقاز تأسیس کرد.

دربنت جنوبی ترین و قدیمی ترین شهر روسیه است که تنها 50 کیلومتر (31 مایل) از مرز با جمهوری آذربایجان فاصله دارد.

دربنت به دلیل وجود قلعه و دیوار های مستحکم آن از قرن ششم میلادی مشهور است.

این ارگ به دلیل قرار گرفتن در جاده ابریشم و اهمیت استراتژیک به عنوان دروازه قفقاز بیش از 1500 سال در دوره حکومت پارس، عرب، ترکی، آذری، مغول، تیموری بوده و در نهایت بخشی از کشور شد.

در سال 2003 میلادی شهر باستانی دربنت و دیوار های دفاعی آن به عنوان میراث جهانی یونسكو ثبت شد.

جغرافیا

شهر دربنت در جنوب روسیه در داغستان امروزی واقع شده است.

پایتخت داغستان ماخاچکالا بوده که در فاصله 127.5 کیلومتری (79 مایل) تا شمال غربی دربنت واقع شده است.

دربنت در نزدیکی انتهای رودخانه سامور، رودخانه روباس و رودخانه سوخودول در دامنه کوه قفقاز واقع شده است.

دربنت با آب و هوای گرم در مقابل دیگر شهر های روسیه است.

موفقیت آن به عنوان یک شهر و اهمیت آن در تاریخ، ریشه در موقعیت ویژه جغرافیایی آن دارد.

کوه های قفقاز در نزدیکی دربنت از سواحل دریای خزر کمتر از 3 کیلومتر (1.8 مایل) فاصله دارد، به این معنی که کوه ها تقریبا مستقیماً به ساحل دریا گسترش می یابند.

بنابراین دربنت از این طریق مدیریت جریان مردمی به قفقاز و بالعکس را بر عهده داشته است.

در طول تاریخ باستان و قرون وسطا دربنت یکی از دو مسیر عبور از دامنه کوه قفقاز بود و این شهر توجه تجار خارجی را که در جاده مشهور ابریشم و همچنین توجه قدرت های بزرگ نظامی را هنگام عبور جلب می کرد.

تاریخچه

مردم مدت هاست اهمیت استراتژیک منطقه را در داخل و اطراف دربنت می شناسند.

هرودوت مورخ یونانی کسی بود که برای اولین بار از ویژگی های جغرافیایی غیر معمول دربنت در نوشتار های خود درباره فعالیت های این شهر در خاور نزدیک یاد کرد.

با این حال باستان شناسانی که در دهه 1970 میلادی مشغول به کار بودند نشان داده اند که تپه ای که ارگ ​​دربنت در آن مستقر است از قرن 8 قبل از میلاد مستقر شده است.

قلعه ای حتی قدیمی تر نیز در اینجا وجود داشته و احتمالاً توسط مردم باستان ساخته شده است تا در برابر هجوم اسکاتی ها مقاومت کند.

نکته جالب توجه این است که اسکندر کبیر به قلعه تاریخی دربنت رفته و در آن جا حضور پیدا کرده است.

گفته می شود وی دستور داده است كه از سرزمین های تازه فتح شده خود در فرمانروایی ایران را در مقابل عشایر شمالی داده است، اما از این افسانه هیچ سندی در دست نیست.

امپراطوری ساسانی

در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح شهر کوچکی در حوالی این قلعه باستانی رشد کرده و احتمالاً ژنرال رومی پومپه که در نوشته های خود اظهار دارد 65 سال پیش از میلاد به قفقاز و قلعه دربنت لشگر کشی کرده است، سندیتی بر این موضوع باشد.

این قلعه باستانی در طی قرن اول و دوم قبل از میلاد تحت کنترل آلبانی پادشاه قفقاز بود که به عنوان یک دولت میانه بین رومی ها و پارس ها عمل می کرد.

امپراطوری ساسانی پارسی منطقه حکومتی آلبانیا در قفقاز را در سال های 252-253 میلادی به امپراطوری خود درآورد.

پس از احداث دیواره های مستحکم دربنت توسط شاه یزدگرد دوم، دربنت توانست در طی 300 سال در مقابل حملات بی شمار تاتار های سفید، خزرها و سایر قبایل عشایری که ایران را تهدید می کردند، مقاومت کند.

ساخت دیوار های مستحکم و قلعه جدید به درخواست شاه خسرو پرویز بوده که امروزه توسط ایرانیان به عنوان یکی از بزرگترین حاکمان مورد توجه گسترده مردم قرار گرفته است.

خزر ها در طول جنگ سوم با امپراطوری بیزانس به امپراطوری هراكلیوس متحد شده و توانستند در 627 میلادی به دربنت حمله كرده و آن را تصرف کنند.

اگرچه توصیف ویرانگری این قلعه توسط مورخ ارمنی قرن دهم در کتاب “تاریخ کشور آلبانی” نوشته شده است، اما خزر ها خیلی زود دربنت را به دست عرب ها سپردند.

قرون وسطا و دربنت

اعراب از وسعت و ثروت دربنت تحت تأثیر قرار گرفتند و قلعه و دیوار های قدرتمند آن را ستایش می کردند.

آن ها شهر را “باب الابواب” نامیدند.

در زمان حکومت اعراب این شهر به واسطه جاده ابریشم شکوفا شد و اعراب در اواخر حکومت خود تا اواخر قرن 10 میلادی دیوار ها و ارگ دربنت را تقویت می کردند.

آن ها همچنین در سال 734 پس از میلاد مسجد جامع، قدیمی ترین مسجد روسیه را بنا کردند.

جمعیت این شهر در حدود 50،000 افزایش یافت و خلیفه مشهور عباسی هارون الرشید حتی برای مدت کوتاهی در دربنت زندگی کرد.

بسیاری از یهودیان، گرجی ها و ارمنی ها برای استقرار در دربنت آمدند.

دربنت از اعراب به ترکان سلجوقی و سلجوقیان به آذری ها و سپس به مغول ها و در نهایت به تیموریان دست به دست شد و در طول هفت قرن دوباره به ایرانیان بازگشت.

در زمان حکومت صفویان دربنت نزدیک به منطقه مرزی با امپراتوری عثمانی و روسیه قرار داشت.

این بار در سال 1583 پس از شکست پارسیان توسط ترک های عثمانی دربنت تصرف شد، اما پس از یک دوره کوتاه روس ها دربنت را در دست گرفتند.

دیواره ها و ارگ های دربنت

شهر باستانی دربنت ارگ، دیوار و سایر سازه های باستانی آن مساحتی حدود 10 هکتار را در بر می گیرد.

دربنت شامل دو دیوار است که تقریباً بین 300 تا 400 متر از یکدیگر فاصله دارند و تقریباً حدود 4 کیلومتر (2.5 مایل) از کوه های قفقاز تا دریای خزر امتداد دارند.

این دیوار ها همچنین برای محافظت از بندر دربنت نزدیک به 500 متر (1640 فوت) در داخل دریای کاسپین امتداد دارند.

در مجموع از 14 دروازه اصلی این شهر باستانی تنها 9 دروازه باقی مانده اند.

در زمان ساخت و ساز های ساسانیان دیوار در اواخر قرن ششم میلادی از آجر های خشک استفاده می کردند و روی آن را ملات آهک می ریختند.

در ابتدا 73 برج دفاعی ساخته شد و 46 برج از آن ها در بخشی از دیوار شمالی دربنت واقع شده بود.

این ارگ بر روی یک محوطه بلند قرار گرفته است و توسط دیوار های عظیم محافظت می شود که دارای ضخامت های 2.5-3.2 متر ضخامت، 10-15 متر ارتفاع و 700 متر داشته است.

این ارگ حاوی تعدادی بنای مهم باستان شناسی، سازه های باستانی و قرون وسطایی است.

مناطق تجاری دربنت نزدیک به آبشار و در نتیجه بین دیوار های دفاع موازی قرار دارند.

متأسفانه یکی از دیوار های جنوبی در اواخر قرن نوزدهم میلادی تخریب شد.

مرکز شهر در نزدیکی ساحل رشد کرد و در قرن بیستم قبل از میلاد به سرعت گسترش یافت.

منطقه قدیمی این قلعه شامل مساجد، خانه های قدیمی زیبا و ویرانه های کاروانسرای قرون وسطایی است.